Edukacja dla zrównoważonego rozwoju (EZR) to pojęcie szersze niż edukacja przyrodnicza czy ekologiczna. Oprócz kwestii środowiskowych zawiera również zagadnienia społeczne, takie jak prawa człowieka, zróżnicowanie kulturowe, zdrowie i aspekty ekonomiczne, np. zrównoważona produkcja i konsumpcja. EZR to nie tylko przekazywanie wiedzy, ale też kształtowanie krytycznego i twórczego myślenia, zajmowanie się problemami, poszukiwanie ich rozwiązań. EZR jest procesem trwającym całe życie, od wczesnego dzieciństwa do kształcenia wyższego oraz osób dorosłych i wychodzi poza edukację formalną.

Zrównoważony rozwój to:

„Proces mający na celu zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia, w sposób umożliwiający realizacje tych samych dążeń następnym pokoleniom„; lub inaczej

?Zrównoważony rozwój jest takim rozwojem, w którym zaspokojone zostają potrzeby obecnych pokoleń bez uszczuplania możliwości zaspokojenia potrzeb, jakie będą miały przyszłe pokolenia. Rozwój nie jest zrównoważony, jeżeli potrzeby ludzi zaspokajane są kosztem zachowania przyrody i środowiska oraz harmonijnego i sprawiedliwego podziału dóbr?.

Taka definicja, będąca dziś w powszechnym użyciu, została sformułowana w 1987 roku w Raporcie Światowej Komisji Środowiska i Rozwoju. Zawarta w niej wizja rozwoju uwzględnia zarówno populację ludzką, jak i świat zwierząt i roślin, ekosystemy, zasoby naturalne Ziemi: wodę, powietrze, surowce energetyczne, a także w sposób zintegrowany traktuje najważniejsze wyzwania stojące przed światem, takie jak walka z ubóstwem, równość płci, prawa człowieka i jego bezpieczeństwo, edukacja dla wszystkich, zdrowie, dialog międzykulturowy.

Korzyści z Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju dla

Ucznia:

• rozwija swój potencjał,
• poszerza horyzonty,
• zdobywa nowe, praktyczne umiejętności,
• lepiej rozumie relacje i zależności we współczesnym świecie.

Nauczyciela:

• wypełnia wymogi podstawy programowej,
• zdobywa nowe kwalifikacje zawodowe,
• zyskuje narzędzia do prowadzenia interesujących lekcji,
• lepiej angażuje i motywuje uczniów,

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego

Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

• wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych, np. na polu, na łące,w lesie;
• wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeń życiowa, bezpieczeństwo, pokarm) i wzrostu roślin (światło, temperatura,wilgotność);
• potrafi wymienić zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w kolejnych porach roku; wie w jaki sposób człowiek może im pomoc i je chronić.

Przedszkole funkcjonujące według zasad zrównoważonego rozwoju

Założenia polskiej reformy oświaty współgrają z założeniami edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, jakie wypracowano w ONZ . Jest to ważny powód do radości. W polskim, zreformowanym przedszkolu chodzi nie tylko o przekazanie wiedzy, ale też o wyposażenie ucznia w konkretne umiejętności i ukształtowanie odpowiedzialnego obywatela naszego kraju. Możliwe to jest dzięki temu, że w szkołach i przedszkolach realizowana jest edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Obowiązek prowadzenia takiej edukacji wynika przede wszystkim z podstaw programowych i z zadań ogólnych szkoły. W dokumentach dotyczących przedszkoli znajdujemy mniej bezpośrednich odniesień do zrównoważonego rozwoju. Są one jednak włączone do systemu polskiej oświaty, a jej celem jest przecież wszechstronny rozwój dziecka/ucznia oraz zrównoważony rozwój kraju . W tej sytuacji trudno sobie wyobrazić, by jakakolwiek placówka oświatowa, oficjalnie funkcjonująca w systemie oświaty, mogła sobie pozwolić na funkcjonowanie według innych zasad, niż zasady zrównoważonego rozwoju.

Zasady te nie są jednak obce dla polskich szkół i przedszkoli. Co prawda, nie zawsze znane i rozumiane właściwie, ale jednak już powoli zmieniające oblicze i samo funkcjonowanie placówek. Tradycyjnie eksponowane aspekty zrównoważonego rozwoju (aspekt przyrodniczy, społeczny, gospodarczy i kulturowy) widoczne są w życiu prxedszkola Weźmy np. pod uwagę kwestie społeczne. Przedszkole pełni już inną funkcję w społeczności lokalnej niż było to jeszcze niedawno. Z instytucji przymusu staje się powoli instytucją usługową, dbającą o jakość swoich usług, a tym samym o klienta. Trudno zaakceptować taką ?merkantylną? wizję przedszkola, ale zmiana jest nieuchronna: uczeń i rodzic stają się klientem przedszkola, o którego trzeba dbać i oferować odpowiedni standard usług.

Kwestie ekonomiczne, kolejny element zrównoważonego rozwoju, chyba najbardziej utrudniają życie przedszkolom. Bardzo powoli uczą się one funkcjonować w świecie samodzielności i zależności finansowych. Podobnie można zauważyć duże zainteresowanie przedszkoli ochroną środowiska i kulturą, zwłaszcza w kontekście lokalnym. Można powiedzieć, że sytuacja zewnętrzna zmusza szkoły do wprowadzenia do swojego funkcjonowania zasad zrównoważonego rozwoju.

Graficznie można takie ?zrównoważone? przedszkole przedstawić następująco:

Rysunek: Szkoła/przedszkole funkcjonujące według zasad zrównoważonego rozwoju

 

Ten prosty rysunek, namalowany przez dzieci, uwzględnia wszystkie ważne elementy funkcjonowania szkoły/przedszkola według zasad zrównoważonego rozwoju. Wyjaśnienie tego rysunku jest również proste. W sercu każdej szkoły/przedszkola znajdują się dzieci oraz dorośli, zajmujący się ich edukacją i wychowaniem (rada pedagogiczna oraz reszta pracowników ). Wszyscy pracownicy (a więc nie tylko nauczyciele) ściśle ze sobą współpracują, by osiągnąć cel, do którego została powołane przedszkole: wykształcenia i wychowania ucznia . Współpracę tę również poszerzają o gremia zainteresowane pracą przedszkola: rodziców, radę rodziców, jednostkę prowadzącą i nadzorującą oraz o inne instytucje ze środowiska lokalnego.

Przedszkola mają wyraźnie określoną tożsamość, jasną wizję i misję, wiedzą dokąd zmierzają, jakie cele pragną osiągnąć, jakiego ucznia/dziecko ukształtować i jaką rolę odegrać w środowisku lokalnym. Takie przedszkola poszukują również świadomie i zdecydowanie kontaktu ze wszystkimi osobami i instytucjami, którym zależy na dobrych efektach ich pracy. Oznacza to, że zarządzający takimi placówkami świetnie znają środowisko lokalne i świadomie kierują ku niemu swoją ofertę edukacyjną i wychowawczą.

Właściwie to, co powiedziano dotychczas jako komentarz do rysunku, jest typową rzeczywistością dobrego przedszkola, ale to jeszcze za mało, by powiedzieć, że przedszkole rzeczywiście funkcjonuje według zasad zrównoważonego rozwoju. Chodzi jeszcze o to, by w pracy przedszkola uwzględniać zawsze cztery aspekty zrównoważonego rozwoju: społeczny, kulturowy, ekologiczny (przyrodniczy) i gospodarczy. Dlatego na rysunku rzeczywistość przedszkola podzielona jest na cztery przylegające do siebie części, cztery puzzle, które ułożone poprawnie, we właściwym miejscu, dadzą jednorodny obraz przedszkola, scaloną rzeczywistość, która funkcjonuje w sposób zrównoważony. Na rysunku cztery puzzle są takiej samej wielkości. Nie oznacza to, że w pracy szkoły/przedszkola zawsze będzie tyle samo, po równo, spraw społecznych, kulturowych, ekologicznych i gospodarczych. Są sprawy czy działania z natury ekonomiczne, z natury socjalne, z natury kulturowe i z natury przyrodnicze, ale ważne jest by np., w decyzji ekonomicznej widzieć konsekwencje dla trzech pozostałych obszarów zrównoważonego rozwoju. Z obserwacji wynika, że właśnie z obszarem ekonomicznym szkoły i przedszkola mają najwięcej kłopotów. Wcale nie dlatego, że ogólnie borykają się z trudnościami finansowymi, ale głównie dlatego, że sprawy ekonomiczne (a inaczej mówiąc aspekt ekonomiczny zrównoważonego rozwoju) stawiają ponad inne. Czyż nie jest tak, że w szkole/przedszkolu zasada ekonomiczna sprowadza się do starań o obniżenie poziomu nakładów na prowadzenie szkoły. Cel jak najbardziej słuszny, chociaż nie może pociągać za sobą obniżenia jakości procesu dydaktyczno-wychowawczego. Trzeba pamiętać, że nieprzemyślane obniżanie kosztów, może prowadzić w końcu do ich zwiększenia, albo mieć negatywny wpływ na zdrowie uczniów i pracowników. Uwzględnianie jednocześnie i konsekwentnie kilku aspektów zrównoważonego rozwoju pomaga ochronić się przed błędnymi decyzjami.

Zatem, obrazowo mówiąc, ?zrównoważone? funkcjonowanie przedszkola będzie polegało na codziennym dopasowywaniu czterech puzzli: społecznego, kulturowego, przyrodniczego i gospodarczego, by stworzyć jedną, harmonijną całość.

Opracowała M. Pieńkowska

część tekstu na podstawie J. Leśniewska
?Zrównoważony rozwój …?