Rozwój osobowości jest rezultatem wielostronnego intensywnego uczestnictwa dziecka w działaniu, przeżywaniu i poznawaniu otaczającego świata. Pierwsze przejawy aktywności poznawczej dziecka stanowią podstawę do powstawania w dalszym rozwoju zainteresowań, które z kolei pozostają w ścisłym związku z potrzebami człowieka, jego zdolnościami wymagają, zaangażowania emocjonalnego i poznawczego.

Okres przedszkolny jest szczególnie ważny, gdyż w tym czasie obok szybkiego rozwoju fizycznego doskonali się mowa i myślenie dziecka, kształtują zainteresowania i nawyki, utrwalają postawy społeczne i moralne. W wieku przedszkolnym pojawiają się u dziecka niemal wszystkie elementy charakterystyczne dla struktury zdolności muzycznych człowieka dojrzałego. Prawidłowy rozwój tych zdolności zależy w dużym stopniu od przyjętego systemu oddziaływania, od umiejętności takiego ukierunkowania pracy nad umuzykalnieniem, aby kontakt ze światem dźwięków wpływał na stopniowe zwiększanie wrażliwości słuchowej, kształtował umiejętność przeżywania muzyki, wytwarzał trwałe zainteresowania i nawyki niezbędne dla przyszłego odbiorcy, a niekiedy i współtwórcy kultury muzycznej.

„Im bogatsze życie przenika nas samych tym bogatsze życie możemy rozsiewać dokoła”

(E.Iagues – Walcroze)

Przed nauczycielką przedszkola postawione jest piękne zadanie – wprowadzenia dziecka w świat muzyki. Od nauczycielki zależy więc, jaki kierunek nadany będzie rozwojowi muzycznemu dziecka, jak ukształtuje się jego wrażliwość, jak wykształci się aparat głosowy, a przede wszystkim czy dziecko polubi muzykę i czy w przyszłości będzie się nią interesować. W kontaktach małych dzieci z muzyka niezwykle ważna jest właściwa atmosfera. Do cennych umiejętności nauczyciela należy stworzenie takich warunków, w których wykluczone będą pośpiech i zniecierpliwienie. W zajęciach muzycznych najważniejszy jest odpowiedni dobór materiału muzycznego i stworzenie właściwego nastroju, rozbudzenie wyobraźni.

Ruch jest naturalną dziecięcą potrzebą, która towarzyszy wszystkim zabawom najmłodszych. Ruch przy muzyce jest nie tylko bardzo ważnym środkiem kształcenia dyspozycji muzycznych, lecz także wpływa w zasadniczy sposób na ogólny rozwój dzieci. Do ruchu pobudza także wysłuchany utwór muzyczny, także utwory muzyki poważnej, a w szczególności utwory Chopina. Ruch pomaga wówczas dziecku przeżyć kompozycję poprzez odtwarzanie jej rytmu, podkreślenie akcentów metrycznych, dynamiki, zmiany tempa. Ruch przejawia się także w aktywności twórczej dzieci, kiedy wyrażają one swoje odczucia i przeżycia związane z muzyką czy treścią opowiadania. Swobodne reakcje ruchowe maja szczególne znaczenie w młodszych grupach. Są one w tym okresie najbardziej szczere, naturalne i spontaniczne. Występują niemal samorzutnie podczas słuchania muzyki F.Chopina, pobudzając wyobraźnię dziecka.

Pierwszym z dwóch kierunków przyjętych w pracy z dziećmi jest łączenie muzyki z plastyką i literaturą, wykorzystując ogromne możliwości, jakie niesie ze sobą muzyka Chopina dla realizacji różnorodnych zadań wychowawczo – dydaktycznych. Treści wychowania zdrowotnego, społeczno-moralnego, umysłowego i estetycznego przenikają się wzajemnie, stwarzając możliwości jednoczesnego realizowania różnorodnych zadań wychowawczych.

Jedną z form wyrażania przeżyć muzycznych dziecka stanowi swobodna wypowiedź plastyczna. Plastyczna interpretacja utworu, przybliża dziecku słuchana muzykę, uczy je rozumienia, pobudza wyobraźnię i aktywność twórczą. Najłatwiejszym i najprostszym zadaniem będzie malowanie ilustracji do poszczególnych wysłuchanych utworów Chopina. Znacznie więcej inwencji twórczej wyobraźni wymagają prace plastyczne wykonane po wysłuchaniu utworów instrumentalnych bez podania określonego tytułu. Dziecko nie sugerowane narzuconym tematem tworzy obraz samo, inspirowane wyłącznie charakterem i nastrojem słuchanej muzyki.

W większości rysunki te maja charakter abstrakcyjny, oddalający nastrój słuchanego utworu, jedynie zróżnicowany jest wielkością motywów i kolorem.

Celem integracyjnych zajęć muzyczno-plastycznych jest wielostronne i harmonijne rozwijanie osobowości muzycznej, jak i plastycznej. Należy też pamiętać, aby zajęcia tego typu nie były częstą i jedyna formą przybliżania im muzyki. Gdyby tak było, dzieci nauczyłyby się „tłumaczenia” słyszanej muzyki i stałyby się „niewolnikami” skojarzeń muzycznych.

Nowoczesna pedagogika dąży do ukształtowania u dzieci postawy twórczej w każdej dziedzinie ich działalności; wykorzystanie wszystkich form wychowania muzycznego w przedszkolu jako momentów mogących rozwijać twórcze dyspozycje dzieci jest realizacją tych dążeń. Aby rozwinąć zdolności muzyczne dzieci, nie powinno zabraknąć w pracy z nimi momentów improwizacji dziecięcej, realizowane przez różne formy wychowania muzycznego. Improwizacje melodii są tylko małym wycinkiem zajęć muzycznych, nie mogą być jedynym momentem, w którym swobodna twórczość dzieci dojdzie do głosu. Należy dążyć do tego, aby aktywność twórcza rozwijała się w każdym działaniu, aby stała się nawykiem i wewnętrzną potrzebą.

Dzieci odnoszą się do własnej, samodzielnej działalności z entuzjazmem i zaangażowaniem, nabierają wówczas odpowiedzialności za ciekawy przebieg zabaw. Pytania typu: „Kto ma ciekawy pomysł?”, „Kto zagra własna melodię?” lub „Kto zaproponuje zabawę?” powinny brzmieć często w ciągu dnia. Zadaniem nauczyciela jest więc dostosowanie metod pracy i wszelkich poczynań wychowawczo-dydaktycznych do możliwości i cech osobowościowych każdego dziecka (indywidualizacja), ważne jest równoczesne branie pod uwagę średnich możliwości całej grupy. Dziecko posiada bogate możliwości twórcze, w tworzeniu bardziej interesuje go sama czynność niż efekt końcowy czyli powstałe dzieło.

W toku rozwijania inwencji rytmicznej wprowadzamy powiedzonka, przysłowia, wyliczanki, rytmizowanie tekstów i wierszyków – przy wtórze klaskania, pstrykania, tupania stukania klockami, uderzania dłońmi o uda, o kolana itd. Organizując co pewien czas takie zabawy, doprowadza się dzieci do większej sprawności i śmiałości w podejmowaniu własnych prób.

Jeśli zapewnimy dziecku kontakt z dobrą muzyką, muzyką znanych kompozytorów, w szczególności z muzyką F. Chopina, jeśli nauczymy jej słuchać i rozumieć to za kilka lat możemy oczekiwać dobrych rezultatów.

Musimy włożyć serca i trudu w codzienne, choćby najkrótsze spotkania dziecka z muzyką Chopina. Muzyka ta pozwala odnaleźć równowagę psychiczną, innych pobudza do działania, jeszcze innym pomaga w skoncentrowaniu uwagi.

Według mnie dzieci mają w tym okresie niezwykle chłonny umysł. Gdy interesują się tym, co robią są w stanie opanować znacznie więcej, niż się zwykle po nich oczekuje, pod jednym jednak warunkiem zajęcia muszą być bardzo żywe, atrakcyjne, pełne wciąż nowych pomysłów. Jeśli muzyka łączyć się będzie zarówno w domu jak i w przedszkolu z radosnymi przeżyciami , z pewnością przetrwa w pamięci dziecka.

Wrażliwości nie musimy się uczyć. Powinniśmy raczej czuwać nad jej właściwym rozwojem. Dzięki wrażliwości na sztukę dziecko otwiera się na świat, umie być empatyczne ale i asertywne, potrafi „oczyścić się” ze złych emocji  i „naładować” dobrymi.

Różne dziedziny sztuki odbieramy różnymi zmysłami. Jest to bardzo korzystne dla naszego rozwoju, ponieważ nasz mózg otrzymuje do analizy wielokierunkowe bodźce, co bezustannie stymuluje jego pracę. Udział muzyki Chopina w kształtowaniu wrażliwości odbywa się poprzez percepcję czyli świadome słuchanie muzyki  i odbieranie jej nastroju, ekspresji oraz innych wrażeń.  Dziecko, słuchając muzyki Chopina i poddając się jej nastrojowi, umie dokładnie określić swoje odczucia i wrażenia. Posługując się podstawowymi nazwami uczuć doskonale radzi sobie z ich przyporządkowaniem do charakteru słuchanej kompozycji, np. wykonując proste ćwiczenie polegające na dobraniu znaków przedstawiających różne „buźki” do słuchanych fragmentów. Wyobraźnia i jej stymulacja ma duże znaczenie w pracy twórczej, do której pobudzanie dziecka jest po prostu niezbędne. W dzisiejszym świecie, w codziennym życiu, gdzie jednym z kryteriów otrzymania dobrej posady jest kreatywność i umiejętność inspirowania innych oraz otwartość na inspirację przez innych, ograniczanie pracy twórczej dzieci  jest niewybaczalnym błędem. Od najmłodszych lat, gdy dziecko uczy się poznawania świata, gdy jest z natury otwarte na wszystkie bodźce, należy stawiać przed nim zadania twórcze, stosowne do możliwości i etapu jego rozwoju.

Muzyka Chopina sprzyja samorealizacji, a co za tym idzie, bierze udział w procesie tworzenia.

Opracowały:
Alicja Ulko, Mariola Pieńkowska