Twoje dziecko nie należy do ciebie.
Ty dajesz mu swoją miłość, ale nie swoje myśli, ponieważ  ma myśli własne.
Możesz dać przytułek jego  ciału, ale nie  duszy, ponieważ domem jego duszy jest dzień jutrzejszy.
Możesz starać się upodobnić do niego, ale nie próbuj go zmuszać, by było podobne do ciebie,
ponieważ życie nie pozostaje przy dniu wczorajszym.

Kahil Gilbran

Przedszkole jest pierwszym miejscem, w którym dziecko nabywa kompetencji społecznych. W atmosferze spokoju i akceptacji poznaje własne prawa i reguły życia w grupie.

Wiek przedszkolny jest okresem intensywnego rozwoju psychofizycznego dzieci. W tym czasie kształtują się pierwsze postawy moralne, nawyki mające wpływ na przyszłe życie. Dzieci uczą się odróżniania dobra od zła, wartościowania zachowań własnych i kolegów, poznają reguły w grupie. Przedszkole tworzy takie warunki, aby dzieci mogły doświadczać, co dobre dla nich samych i dla ich otoczenia, aby nabyły takie kompetencje społeczno- moralne, które umożliwią im funkcjonowanie w szerszej społeczności.

To właśnie tu prawa dziecka są priorytetem, dlatego też dba się szczególnie o ich przestrzeganie, a także wyposażanie dzieci w odpowiednią wiedzę i umiejętności, związane z tymi prawami. Niejednokrotnie w przedszkolu dziecko zdobywa pierwsze informacje dotyczące praw dziecka, uczy się poszanowania praw innych i radzenia sobie w sytuacjach naruszania praw własnych. Im wcześniej dziecko styka się z wyższymi wartościami takimi, jak: sprawiedliwość, tolerancja, poszanowanie godności i wolności innych, tym łatwiej i szybciej zdobędzie umiejętności społeczno – moralne.

Od najmłodszych lat należy uświadamiać dzieciom ich prawa. W przedszkolu można wprowadzić dzieci w świat wartości uniwersalnych, w tym także w świat jego praw, w codziennej działalności dziecka, wykorzystując naturalne sytuacje. Niezastąpioną okażę się literatura dziecięca, która bawiąc, jednocześnie uczy. Wykorzystanie metod aktywizujących w planowaniu sytuacji edukacyjnych pozwoli przedszkolakom zdobywać doświadczenia i kompetencje społeczno- moralne oraz nabywać wiedzę i umiejętności z zakresu znajomości praw dzieci. Należy umożliwić dzieciom wyrażanie siebie, własnych uczuć, myśli w różnych formach ekspresji. Odpowiednia atmosfera i klimat wychowawczy wspomogą dzieci w poznaniu swoich praw, jak również respektowaniu praw innych. Należy też pamiętać o ujednoliceniu oddziaływań przedszkola ze środowiskiem rodzinnym. Wyniesione z domu rodzinnego doświadczenia mogą pomóc lub utrudnić realizację edukacji praw dzieci, dlatego tak istotne jest współdziałanie z rodzicami.

Warto podkreślić, że dzieci swoich praw uczą się od dorosłych. Konwencja praw dziecka, dokument szczegółowo umieszczający dziecko w świecie praw, przede wszystkim na rodzinę kładzie obowiązek dbania o harmonijny rozwój dziecka, jak również zapewnienie bezpieczeństwa i uświadomienie dziecku jego własnych praw, to jednak nie umniejsza rangi nauczycieli, w tym także nauczycieli przedszkoli w tym zakresie. Warto również pamiętać, że dzieci uczą się tego, czego doświadczają, dlatego bardzo ważne jest to, jakie wartości jemu przekazujemy:

Dziecko krytykowane, uczy się potępiać,

• Dziecko otoczone wrogością, uczy się agresji,
• Dziecko żyjące w strachu, uczy się lękliwości,
• Dziecko doświadczające litości, uczy się rozczulać nad sobą,
• Dziecko wyśmiewane, uczy się nieśmiałości,
• Dziecko otoczone zazdrością, uczy się zawiści,
• Dziecko zawstydzone, uczy się poczucia winy,
• Dziecko zachęcone, uczy się wiary w siebie,
• Dziecko otoczone wyrozumiałością, uczy się cierpliwości,
• Dziecko chwalone, uczy się wdzięczności,
• Dziecko akceptowane, uczy się kochać,
• Dziecko otoczone aprobatą, uczy się lubić siebie,
• Dziecko darzone uznaniem, uczy się, że dobrze mieć cel,
• Dziecko żyjące w otoczeniu, które potrafi się dzielić, uczy się hojności,
• Dziecko traktowane uczciwie, uczy się prawdy i sprawiedliwości,
• Dziecko żyjące w poczuciu bezpieczeństwa, uczy się ufności,
• Dziecko otoczone przyjaźnią, uczy się życia,
• Jeżeli żyjesz w spokoju, twoje dziecko będzie żyło w spokoju ducha.

Istotnym aspektem edukacji przedszkolnej jest to, że rolą nauczyciela nie jest już bycie najważniejszą osobą w procesie wychowania i nauczania, lecz wspieranie dziecka w jego dążeniach, dzięki czemu może ono dojrzewać i budować pozytywny obraz samego siebie, mając swobodę w stawianiu pytań oraz samodzielnym rozwiązywaniu problemów. Zmiana charakteru relacji nauczyciel-dziecko i postawy nauczyciela wobec samego siebie prowadzi do nawiązania dialogu z dzieckiem z pozycji partnerstwa. Jest to możliwe, gdy nauczyciel pozna i zaakceptuje samego siebie, a także uświadomi sobie własną postawę w sytuacjach pedagogicznych. Sprzyja temu uwzględnienie w swojej pracy trzech istotnych czynników:

1. autentyczności – nauczyciel powinien być tym, kim jest, a nie tym kogo ?gra?, w kontaktach z dziećmi powinien być prawdziwy i pozbawiony maski, gdyż dzieci są wyczulone na wychwytywanie każdego fałszu, każdej niekonsekwencji; powinien on otwarcie okazywać swoje uczucia i postawy, które w danym momencie sam przeżywa;
2. bezwarunkowej akceptacji dziecka bez stawiania mu warunków – nauczyciel powinien zapewnić ciągłość pozytywnych uczuć wobec dziecka bez ograniczeń, bez oceniania;
3. empatii – zdolności wczuwania się w przeżycia, jakich dziecko doświadcza, zdolności wchodzenia w położenie dziecka, rozumienia go.

Nauczyciel powinien stosować odpowiednie metody pracy ułatwiające realizację problematyki praw dziecka w przedszkolu: normy grupowe, umowy określające zasady funkcjonowania grupowego. Normy te mogą mieć charakter ogólny lub bardziej szczegółowy, określający również system kar za ich nieprzestrzeganie. Spisane normy grupowe przyczynią się do integracji grupy i umiejętności współdziałania, co jest istotną umiejętnością w ramach ochrony praw dziecka w przedszkolu. Inną metodą są scenki dramowe. Drama może pomóc dzieciom w zrozumieniu danej sytuacji i ułatwić wczucie się w położenie bohaterów scenki np. zrozumieć odczucia dziecka, które jest ?kozłem ofiarnym? w grupie. Rysowanie jako metoda pracy przydatna jest w realizacji problematyki praw dziecka, może być stosowana w celu rozwinięcia takich umiejętności jak: współpraca w zespole, poznanie odczuć, reakcji czy potrzeb innych. Nauczyciel czytając bajki, opowiadania z różnych krajów inspiruje, poszerza zasób słów i wiedzę dzieci. Pozwala dostrzec różnice i podobieństwa między ludźmi. Bajki opowiadające o cierpieniu dzieci mogą być przydatne przy omawianiu tematów dotyczących praw dziecka.

Oparta na powyższych zasadach postawa nauczyciela wobec dziecka stwarza przyjazny klimat emocjonalny w respektowaniu praw dziecka. Nauczyciela i dzieci łączy pozytywna więź emocjonalna, wynikająca z bezwarunkowej akceptacji osoby każdego dziecka. Akceptować dzieci to, zatem przyjmować je, aprobować takimi, jakie są, ze wszystkimi mocnymi i słabymi stronami ich ciała, psychiki i zachowania. Akceptując dzieci, wyrażamy naszą wiarę w to, że każde z nich jest godne zaufania, i jednocześnie tworzymy klimat sprzyjający uczeniu się, aktualizowaniu możliwości rozwojowych dziecka. Małe dziecko nie wie, że życiem społecznym rządzą pewne reguły. Często eksperymentują na najbliższym otoczeniu. Rozwój osobowości otwartej, a jednocześnie powstanie otwartego układu w relacji nauczyciel- dziecko, jest możliwe do osiągnięcia wówczas, gdy dziecko realizujące zadanie otacza atmosfera przyzwolenia, zapewniająca mu uznanie, pochwałę czy sukces, atmosfera akceptująca, bezpieczna, gratyfikująca, uspakajająca i podtrzymująca emocjonalnie, a nie zagrażająca, oceniająca czy porównująca, wzbudzająca strach.

Nauczyciel powinien przede wszystkim dążyć do tego, aby wytworzyć w czasie zajęć z dziećmi nastrój swobody, a nawet zapewnić kontynuowanie aktywności w zabawowej atmosferze, zezwalając na śmiech, na głośne komentarze zdarzeń, na fantazjowanie itp. Dziecko musi nabrać przekonania, że ?wolno mu?, że ?może? próbować, prosić o coś, wypowiedzieć się na interesujący go temat, pytać bez obawy narażenia się na krytykę nauczyciela. Musi mieć pewność, że wolno mu podejmować różnorodne działania, korzystać ze sprzętów, narzędzi i materiałów znajdujących się w jego otoczeniu, a także, iż wolno mu poszukać odpowiedniego dla siebie miejsca do pracy, przyjęcia odpowiedniej pozycji, jak również dobierać osoby, z którymi chce współpracować.

Te wszystkie zabiegi powodują, że atmosfera na zajęciach nabiera charakteru twórczego współdziałania. Dzieci uczą się przez to metod ?uczenia się?, a dzięki temu kształtuje się w nich postawa ?badacza?, który zezwala na stosowanie różnych dróg dochodzenia do celu. Nauczyciel przyjmuje rolę doradcy, przewodnika, który proponuje i inspiruje, a nie dostarcza wzorców do naśladowania. Tak organizuje sytuacje zadaniowe, aby wywołały one potrzebę eksperymentalnego błądzenia i odwagę wyboru nieznanego. Daje dzieciom szansę wyboru, decydowania. Nauczyciel powinien unikać postawy oceniającej czy wręcz szeregującej dzieci według subiektywnych kryteriów. Nie ocena, ale samo działanie, rozwiązanie zadania, pokonanie przeszkody, poznanie czy wykonanie czegoś nowego powinno być dla dziecka wzmocnieniem. Dla dziecka ważniejsze jest samo działanie niż jego efekt. Ocena nie powinna operować kategoriami: złe – dobre, lepsze ? gorsze, powinna zaś uwzględnić liczbę rozwiązań, ich adekwatność do propozycji ? polecenia. Dopuszczalna jest zbiorowa ocena prac, ale wówczas należy skupić uwagę na jednym aspekcie analizowanego wytworu ? treści, barwie, formie. Podkreślając, że każdy pomysł jest inny i każdy jest dobry, bo jest przejawem osobistych odczuć i przemyśleń dziecka.

Względy organizacyjne powodują, że określone czynności w przedszkolu mają ściśle wyznaczoną porę. Powinno zadbać się o to, aby zabawa czy praca dziecka nie została gwałtownie przerwana na sygnał. Dzieciom należy zapewnić czas na zakończenie ich działalności w sposób je satysfakcjonujący. W żadnym przypadku nie możemy przerwać zabawy poleceniem sprzątania zabawek. Zniechęca to dzieci do podejmowania nowych, innych prób, gdyż towarzyszy im przekonanie, że trud podejmowany jest na marne, że ich wytwór zostanie zniszczony. Sprzątanie zabawek czy przedmiotów potrzebnych do pracy może nastąpić dopiero wówczas, gdy dziecko samo uzna zabawę za zakończoną.

Dziecko powinno mieć dostęp do różnych materiałów i miejsc do realizacji pomysłów swoich, kolegów czy nauczyciela. Jego aktywność nie powinna ograniczać się do podejmowania stale tych samych działań, na tych samych przedmiotach i w tych samych pomieszczeniach. Chodzi, więc o zapewnienie dziecku możliwości kontaktu z wieloma różnymi przedmiotami, sytuacjami, osobami, zdarzeniami.

Edukacja przedszkolna nie powinna być tylko programem inicjacji poznawczej dziecka, ale wprowadzeniem go w świat kultury, ale aby również kształtowała postawę twórczą, uczyła tego, jak się uczyć, jak poznać otoczenie społeczne i samego siebie przez nieustanne odkrywanie i tworzenie.

Przedszkole jako społeczność uczy dziecko zaspakajania nie tylko własnych potrzeb. Wspólne doświadczenia, starania budują głębsze więzi, uczą życia według zasad. Każdy dzień w przedszkolu dostarcza wiele przeżyć, które pomogą mu w zrozumieniu takich pojęć jak: tolerancja, sprawiedliwość, uczciwość, prawda.

Wydaje się nam wszystkim dorosłym, że znamy prawa dzieci, respektujemy je w codzienności przedszkolnej i rodzinnej, ale czy zawsze tak jest?

Spójrzmy na prawa dziecka trochę pod innym kątem:

Prawo do szacunku

Prawo dotyczące szacunku dla dziecięcej niewiedzy, dla wysiłku poznawania, dla jego skromnej wartości, szacunku dla tajemnic i wahań, ciężkiej pracy wzrostu, dla bieżącej godziny, w której żyje dziecko. Fakt obdarzania człowieczeństwem wymaga szacunku. Współczesna literatura psychologiczna podkreśla, że źródło oceny mieści się we wnętrzu zdrowej osoby. Aby stworzyć takiego człowieka, trzeba stosować ludzkie metody oparte na szacunku bez użycia manipulacji. Trzeba znaleźć sposób, by dziecku przesłać godny wizerunek jego osoby.
Uznanie dziecka za podmiot prawa w licznej grupie przedszkolnej jest konieczne, a jednocześnie niezmiernie trudne, gdyż każde dziecko jest inne, cos innego je fascynuje, coś innego przyciąga. Dlatego ważne jest uwzględnienie indywidualności każdego dziecka oraz jego podstawowych potrzeb.

Prawo do niewiedzy

Potrzeba wielkiej wyrozumiałości i cierpliwości wobec niekończących się pytań dzieci, one mają do tego prawo, gdyż otaczający ich świat jest nieznany. Wiele błędów w ich postępowaniu wynika z niewiedzy. Dziecko tak krótko jest z rodzicami, a tak wiele trzeba je nauczyć zanim pójdzie w świat.

Ukazywanie wiedzy z różnych dziedzin na miarę możliwości rozumienia dziecka jest zadaniem domu i przedszkola. To prawo jest przestrzegane w przedszkolu. Kilkugodzinny w nim pobyt to wielozmysłowe poznanie otaczającej rzeczywistości. Poprzez zajęcia prowadzone w różnej formie oraz zabawę ? każde dziecko cierpliwie, z pomocą wychowawców, uczy się tajników życia.

Zadaniem dorosłych jest cierpliwe i wytrwałe niesienie pomocy podopiecznym w chwili, gdy potrzebują oni przewodnika, by wybrać i zdecydować kim być, co robić, jaka postawę przyjąć w społeczeństwie i na podstawie jakich wartości budować swoją przyszłość. W tym momencie niepokojem napawa fakt, iż rodzice w swoich marzeniach chcą mieć dzieci zdolne i wszystkowiedzące. Niekiedy stawiają zbyt duże wymagania kosztem zabawy, zapominając o tym, że ich dziecko ma prawo do niewiedzy. Przed nim szkoła, w której będzie uczyć się dalej.

Prawo do niepowodzeń i łez

Trzeba cierpliwie czekać, aż dziecko wydorośleje i nabierze doświadczenia życiowego. Gniew, złość, oskarżanie za niepowodzenia dziecka wywołuje u niego agresje i płacz. Nie należy spodziewać się natychmiastowej zmiany. Niekiedy wystarczy poczekać i okazać trochę wyrozumiałości. Współczesna psychologia proponuje zamiast karania pokazać dziecku jak może naprawić zło. Drugim skutecznym sposobem jest określenie uczucia dziecka w momencie niepowodzenia, np. przykro jest gdy coś się nie uda, smutno jest gdy coś się kończy…
Zdecydowanie mniej popłynie łez rozpaczy, gdy nasze reakcje na niepowodzenie dziecka będą odpowiednie.

Prawo do upadków

Będąc każdego dnia z dziećmi powinniśmy pozwolić im błądzić i radośnie dążyć do poprawy. Wychowawca uznając powyższe prawo a tym samym akceptując błędy podopiecznych musi pamiętać, że jego obowiązkiem jest obserwowanie zachowania, wyjaśnianie przyczyn nieprawidłowości oraz podejmowanie działań kompensacyjnych wobec dzieci, które tego potrzebują.

Szukanie przyczyn, diagnoza złego zachowania oraz wyrozumiała cierpliwość to jedyny sposób promowania tego prawa współcześnie.

Prawo do własności

Wiemy, że dzieci uwielbiają gromadzić skarby w postaci kamyka, rysunku, czy innego przedmiotu. Podczas zabawy mają swoje ulubione zabawki, kąciki. Ponadto wszystkie wytwory plastyczne stanowią skarbiec. Dlatego w przedszkolach istnieją szafki indywidualne oraz teczki, w których dzieci gromadzą swoje wytwory plastyczne i skarby. Przy adaptacji małych dzieci do przedszkola pomocnym i często stosowanym elementem jest możliwość przyniesienia własnej, ulubionej przytulanki.

Szanujmy to prawo, dzięki temu uczymy dzieci, że maja prawo do własności, ale też powinny respektować je wobec każdego kolegi.

Prawo do tajemnicy

Dzieci w przedszkolu, nawet te najmłodsze maja swoje tajemnice osobiste, rodzinne, koleżeńskie. Dzieci często odgradzają się krzesełkami, budują namioty, kryjówki ? to ich świat zabawowych tajemnic. Bywa, że dzieci w swej szczerości często dzielą się wydarzeniami z domu rodzinnego, nauczyciel szanujący jego tajemnicę, powinien uczyć go swa postawą, że są to sprawy, o których nie mówi się wszystkim. Zabawy tematyczne typu ,,Głuchy telefon? uczy dzieci zachowania tajemnicy cierpliwie i do końca.

Prawo do radości

Radość to nieodłączne uczucie naszych dzieci. Jest dużo radości w naszych przedszkolach, jednak nauczyciele oraz inni pracownicy przedszkola swoim radosnym usposobieniem mogą przysporzyć jej jeszcze więcej. Sztuką radowanie się należy zarażać dzieci już od najmłodszych lat. Niekiedy nierozumna miłość odbiera dziecku radość pokonywania trudności, satysfakcję z samodzielnego radzenia sobie, odkrywania i poznawania. Dla własnej wygody lub z powodu niecierpliwości wyręczamy dzieci w czynnościach samoobsługowych, odbierając im chęć i możliwość samodzielnych prób. Musimy pamiętać, że najważniejsza jest radość pokonywania trudności, osiągniętego celu, odkrytej tajemnicy. Radość z jednego, mniejszego osiągnięcia mobilizuje do dalszych, większych.

Wszystko, co służy odprężeniu, wypoczynkowi, co uprzyjemnia czas, bawi, rozwesela ? to powinno wypełniać chwile spędzone w przedszkolu. Pamiętajmy: radości nigdy za wiele.

Prawo do wypowiadania swoich myśli i uczuć

Konieczność dialogu, zaakceptowania emocji nieprzyjemnych, sposobów wytwarzania atmosfery szczerości i zaufania to podstawowe warunki komunikacji między ludźmi. Musimy przekonać siebie i dziecko, że mamy prawo do swoich uczuć oraz obowiązek dzielić się nimi z innymi. Dzieci potrzebują tego, aby ich uczucia były akceptowane i doceniane.

W przedszkolu promuje się to prawo poprzez rozmowy indywidualne oraz prace plastyczne dające możliwość werbalnego i pozawerbalnego wyrażania uczuć. Powinniśmy pozwolić dzieciom na wyrażanie uczuć, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.

Prawo do dnia dzisiejszego

Dziecko z braku doświadczeń żyje teraźniejszością, chwilą bieżącą. Ta chwila liczy się najbardziej. Zarówno wychowawcy jak i rodzice chcą, by dziecko było nie absorbowało zbyt wiele czasu, nie wymagało głębszego namysłu, jak z nim postępować. A dziecko pragnie być tym, kim jest w tym momencie, czyli po prostu pragnie być dzieckiem, a nie przyszłym dorosłym, nie pociechą czy zabawką w rękach dorosłych.

Codzienna praca nauczyciela przebiega w oparciu o założenia zawarte w podstawie programowej, którą można nazwać wykładnią potrzeb, praw i kierunków rozwoju małego człowieka. Innym czynnikiem wpływającym na pracę nauczyciela są zasady zapisane w statucie przedszkola, określające prawa, i nie tylko, dziecka, w  szczególności  do:

1. właściwie zorganizowanego procesu wychowawczo ? dydaktycznego  w oparciu o zasady ochrony zdrowia,  bezpieczeństwa i higieny,
2. ochrony przed wszelkimi formami przemocy fizycznej i psychicznej,
3. szacunku, życzliwości i sympatii ze strony wszystkich osób, zarówno   dorosłych jaki  i  rówieśników,
4. bezpiecznych warunków pobytu w przedszkolu, zaspokajania ich potrzeb fizycznych i psychicznych,
5. wzmacniania i podkreślania ich silnych stron, rozwijania optymizmu i postawy radzenia   sobie w różnych sytuacjach;

Wychowankowie mają obowiązek:

1. traktować z szacunkiem, życzliwością i sympatią wszystkie  osób, zarówno dorosłych jak i rówieśników
2. przestrzegać w miarę swoich możliwości przyjętych  norm, zasad zachowania
3. dbać o bezpieczeństwo, zdrowie swoje oraz rówieśników
4. na miarę możliwości wiekowych respektować polecenia nauczyciela.

Zawarte w tych dokumentach założenia ogólne zawierają wszystkie omówione prawa i uznają, że nadrzędną wartością edukacji przedszkolnej jest rozwój dziecka. Realizując dzień po dniu zamierzenia i treści programowe poszerzone o wartości uczuć społecznych mamy możliwość zapewnienia dzieciom ich wszechstronnego rozwoju oraz poszanowania ich praw.

Zebrała i opracowała:
Anna Frank