Psychologia pozytywna – dziedzina psychologii zajmująca się podłożem dobrego samopoczucia i szczęścia, a także męstwem oraz cnotami ludzkimi.

Nauki psychologiczne poświęcały tradycyjnie wiele uwagi na badanie negatywnych i patologicznych aspektów życia człowieka (lęki, stres, depresja, itp.), pozostawiając na marginesie badanie aspektów pozytywnych, jak kreatywność, inteligencja emocjonalna, humor, mądrość, szczęście. Ostatecznym impulsem dla powstania dziedziny zwanej psychologią pozytywną były prace prof. Martina Seligmana z University of Pennsylvania, byłego przewodniczącego Amerykańskiego Stowarzyszenia Psychologów.

Źródłem inspiracji dla psychologii pozytywnej są:

• Arystoteles, który pisał dużo o εὐδαιμονία (eudaimonía – szczęście)
• Abraham Maslow, Carl Rogers – przedstawiciele tzw. psychologii humanistycznej

Nowoczesna psychologia pozytywna różni się od swych historycznych poprzedników tym, że stosuje metodę naukową, a więc jej odkrycia są naukowo weryfikowalne. (wikipedia)

Psychologia Pozytywna koncentruje się na trzech podstawowych aspektach: na nauce pełnego odczuwania pozytywnych emocji, na wzmacnianiu pozytywnych cech indywidualnych, a tym samym zmniejszaniu znaczenia cech negatywnych oraz trudności życiowych. Rozumienie pozytywnych emocji pociąga za sobą analizę zadowolenia z przeszłości, skupia się na odczuwaniu szczęścia „tu i teraz” oraz budowaniu pozytywnej nadziei na przyszłość. A wiedza na temat silnych stron człowieka – umiejętności odczuwania i przeżywania miłości, satysfakcji z pracy, odnajdowania odwagi, uważnego współczucia, talentu twórczości, integralności, samokontroli czy samoświadomości pomaga posiąść mądrość, dzięki której sami możemy kreować niosące zadowolenie życie.Najważniejsze to rozumieć, żyć “tu i teraz” oraz czerpać moc i radość z tego co spotyka nas na co dzień. Żałowanie przeszłości, czy zamartwianie się przyszłością nie pomaga doświadczać życia jakie przyszło nam wieść. Tylko duża uważność i świadomość myśli, uczuć i działań, które z nas wypływają, daje szansę na dostrzeżenie “więcej” i bycie “bardziej”.

Głównym pytaniem psychologów pozytywnych jest „ Jak wzmocnić zasoby tkwiące w człowieku, żeby mógł on sobie lepiej radzić w życiu, osiągać większe sukcesy.

Jednym z kluczowych pojęć jest tzw. dobrostan ( wysoka jakość życia). Aby ją zbudować, każdy z nas realizuje działania w pięciu powyższych obszarach.

1. Poszukuje życia przyjemnego (pozytywne emocje)
2. Podejmuje aktywności, które go absorbują i przynoszą satysfakcję, radość (pochłonięcie)
3. Pragnie odczuwać, że przynależy do czegoś, co uznaje za większe i ważniejsze od niego samego (sens)
4. Osiąga sukcesy, zwycięża, doskonali się e określonej dziedzinie, innymi słowy: chce być w czymś najlepszy (osiągnięcia)
5. Buduje relacje, zaprzyjaźnia się, zakochuje (związki z innymi)

Aby  kreować (budować) dobrostan powinniśmy wzmacniać w sobie każdy z wymienionych elementów( działanie całościowe).
Każdy rodzic myśląc o  dzieciach chciałby w przyszłości zapewnić im szczęście, miłość, bezpieczeństwo. I właśnie psychologia pozytywna pokazuje jak licząc, pisząc i rysując razem z dzieckiem można jednocześnie rozwijać w nim umiejętność odczuwania pozytywnych emocji, budowania stabilnych związków z innymi, osiągania sukcesów itp. Osoba, w której ukształtowany został dobostan, potrafi czerpać radość z otaczającego go świata, ale nigdy nie czyni tego kosztem innych.

Podstawą kreowania u dziecka dobrostanu jest komunikacja. Sposób wyjaśniania dziecku jego porażek, szczególnie na pierwszych etapach edukacji, wpływa na jego motywację, chęć podejmowania dalszego wysiłku oraz wiarę w sukces.

Mamy tu do czynienia z dwoma grupami komunikatów tzw. optymistyczny i pesymistyczny styl wyjaśniania.

Komunikaty typu  „mogłeś się bardziej postarać, trochę bardziej dokładniej…” wskazują dziecku,że ewentualna trudność ma charakter przejściowy, zmienny. Nie odbiera on dziecku wiary w sukces, wskazuje, że od jego działań uzależnione jest  dalsze powodzenie.

Druga grupa komunikatów „chyba nigdy się tego nie nauczysz, nie ma talentu…” poprzez używanie w niej generalizacji „nigdy, zawsze” odbiera dziecku chęć starania się, bo przecież „ i tak mi się nie uda”( cokolwiek bym robił), a na dodatek umiejscawia przyczynę niepowodzenia wewnątrz dziecka. „ Nie jesteś bystry, zdolny…” – a skoro nie jestem – myśli dziecko – to nie ma sensu tego zmieniać.

Badania Seligmana dowiodły, że dzieci „ przejmują” oferowane im przez dorosłych wyjaśnienia własnych niepowodzeń i że wywiera to przemożny wpływ na kolejne etapy ich rozwoju, szczególnie w kontekście radzenia sobie z późniejszymi wyzwaniami edukacyjnymi.

Zaobserwowano także, że stosowanie pesymistycznego stylu wyjaśniania powoduje u osoby dorosłej, w jego systemie poznawczym kształtowanie się swoistych „ etykietek’. Które są „ przyklejane” do dziecka. Skoro np., Ela nie ma talentu do matematyki , to my osłabiamy nasze działania, wysiłki w celu podniesienia jej kompetencji w tym kierunku. Jest to tzw. „efekt oczekiwań interpersonalnych” Procesy te są poza naszą świadomością i przebiegają automatycznie. Nie znaczy to, że nie można tego zmienić. Wymaga to głębszej refleksji i  zmiany stylu wyjaśniania.

W celu stwierdzenia, jakie przekonania dominują u danego dziecka, przede wszystkim trzeba go słuchać, zwracając szczególną uwagę na to, co mówi w zdaniach zawierających spójnik „bo”( nie udało się bo..). Zwracamy też wagę na trzy formalne cechy jego wypowiedzi.

Trudność – jest to element wypowiedzi, który opisuje sytuację dla dziecka trudną.

Przekonanie – z reguły dziecko mówi o swoich przekonaniach łącznie z opisem trudności.

Konsekwencje – trudności i związane z nimi przekonania wywołują skutki w postaci określonych emocji( smutek,żal) i zachowań( chciałem uciec, bałem się).

Najwięcej czasu poświecić trzeba drugiemu elementowi (przekonanie), nie chodzi bowiem o to, aby uczyć dziecko unikania trudności, ale by wyjaśniać je w sposób optymistyczny i adaptacyjny. Dzięki temu skutki w postaci trudnych emocji i zachowań będą rzadsze.

W oparciu o artykuł T. Juńczyk „ Psychologia pozytywna” cz.1
w: „Miesięcznik przedszkola publicznego i niepublicznego” nr 6/2013
opracowała M. Pieńkowska