Nowe koncepcje edukacyjne, które istnieją już od wielu lat, widzą dziecko jako indywidualność z własnymi poglądami , zainteresowaniami i umiejętnościami. Nauczyciel przestał być najważniejszą osobą w procesie wychowania i nauczania. Jego rolą jest wspieranie dziecka, które może dojrzewać i budować pozytywny obraz samego siebie, mając swobodę w stawianiu pytań, samodzielnie rozwiązując problemy. Takie myślenie jest bliskie indywidualistycznej teorii wychowania (personalizm).

Zaczyna się rozumieć, że dziecko powinno mieć stworzone warunki do poznawania świata i doświadczania go w sposób samodzielny. Ma nauczyć się rozwiązywania problemów, bycia sprawcą różnych sytuacji, poznawania konsekwencji swoich działań, kształtowania odpowiedzialności za swoje czyny . Nauczyciel przestaje kierować, a zaczyna wspierać dziecko i współdziałać. Zmniejsza się dystans między nimi.

Otwarty na pomysły dzieci nauczyciel sprzyja poszukiwaniu przez nie nowych rozwiązań i sposobów radzenia sobie z problemami, a jednocześnie dopuszcza popełnianie przez nie błędów. Zachowania dzieci nie są wtedy oceniane, ale analizowane i wyjaśniane. Pomaga to w dostrzeganiu i rozumieniu siebie i innych, sprzyja dobremu byciu w społeczeństwie i widzeniu siebie jako osoby ważnej i wartościowej.

Relacja nauczyciel ? dziecko opiera się na swoistej aktywności, działaniu, zadaniach i we wspólnym byciu na co dzień.. Może być ona przeżywana bardzo głęboko i stać się znacząca w doświadczeniu dziecka. Jeśli dziecko pochodzi z rodziny dysfunkcyjnej, czasami ze względu na swoją prostotę i spokój relacja ta może przeważać nad związkiem z rodzicami, dając od nich wytchnienie.

U dzieci przedszkolnych dominuje postawa egocentryczna. Młodsze jeszcze nie rozumieją myśli i uczuć innych, niechętnie dzielą się, często używają siły, bywają agresywne, walczą o swoje. Starsze dzieci już zdają sobie sprawę z opinii i  uczuć innych, łatwiej się dzielą, ale mają też więcej sprzecznych interesów, współzawodniczą, robią sobie przykrości. Rolą nauczyciela jest wspomaganie dzieci gdy jest im trudno, gdy siebie ranią, cierpią przez siebie i robią sobie krzywdę fizyczną i psychiczną.

Małe dzieci są bardzo wrażliwe na zachowania dorosłych. Nauczyciel, który im okazuje zaufanie, wierzy w ich siłę, daje wsparcie , ma grupę zrelaksowaną i bardziej otwartą. Ten, który je szanuje, ma dzieci zdolne do podejmowania decyzji i ponoszenia odpowiedzialności. Ten, który karze, powoduje, że cierpią. Dorośli nie zawsze zdają sobie sprawę, kiedy swoim postępowaniem krzywdzą dzieci.

Prawa Dziecka

Prawa Dziecka są odbiciem praw człowieka. Prawa te wyznaczają miejsce dziecka w rodzinie, społeczności i państwie, dają dziecku specjalne uprawnienia, które mają mu zapewnić odpowiednie warunki życia, pełnego rozwoju jego osobowości oraz możliwości pozytywnej samorealizacji i współtworzeniu losu.

Wyróżnia się:

• Prawo do szacunku (szacunku dla jego niewiedzy, dla wysiłku poznawania, dla jego skromnej wartości, szacunku dla tajemnic i wahań, ciężkiej pracy wzrostu, dla bieżącej godziny, w której dziecko żyje.),
• Prawo do niewiedzy ( dla kilkuletniego dziecka nie wszystko jest proste i jasne jak nam się wydaje. Potrzeba wielkiej wyrozumiałości i cierpliwości wobec nie kończących się pytań dzieci, one mają do tego prawo, gdyż otaczający ich świat jest nieznany. Wiele błędów w ich postępowaniu wynika z niewiedzy.),
• Prawo do niepowodzeń i łez ( trzeba cierpliwie czekać, aż dziecko wydorośleje, nabierze doświadczenia życiowego. Nie wolno spodziewać się natychmiastowej zmiany. Niekiedy wystarczy poczekać i okazać trochę wyrozumienia, bo nawet najlepsi mają swoje złe dni, kiedy wszystko się wali i sami nie wiedzą dlaczego.),
• Prawo do upadków ( obcując na co dzień z dziećmi, nie powinno nas dziwić że dzieci upadają lub grzeszą, przecież błądzić jest rzeczą ludzką.),
• Prawo do własności (dzieci mają prawo do własności ? ulubiona zabawka, rysunek, znaleziony przedmiot, ale powinny je też respektować wobec każdego kolegi np. poszanowanie pracy swojej i innych.),
• Prawo do tajemnicy ( dzieci nawet te najmłodsze mają swoje tajemnice osobiste, rodzinne czy koleżeńskie. Często na pytania dotyczące ich zabaw podają odpowiedź: to jest moja tajemnica.),
• Prawo do radości ( umiejętność odczuwania radości wydaje się cechą lub nastawieniem, które towarzyszy od dzieciństwa. Dziecku potrzebne jest szczęście i ciepło oraz miłość.),
• Prawo do wypowiadania swoich myśli i uczuć ( mały człowiek nauczy się czynnego udziału w naszych o nim rozważaniach. Dziecko to równorzędny partner.),
• Prawo do dnia dzisiejszego  ( dziecko żyje teraźniejszością, z braku doświadczeń żyje chwilą bieżącą. Ta chwila liczy się najbardziej. Wszystko, co było w przeszłości, czy dopiero ma nadejść, jest dla niego legendą.),
• Prawo socjalne ( do życia, opieki, ochrony.),
• Prawo społeczne ( przynależność do grupy, przebywania z rówieśnikami.),
• Prawo do prawidłowego rozwoju ( prawo do nauki, racjonalnego spędzania czasu, miłości rodziców, współdecydowania, prawdy itp.)

Obowiązki dziecka:

• Szacunek do swoich rodziców oraz dla najbliższych, a także do innych ludzi.
• W miarę możliwości sprzątanie po sobie: odkładanie zabawek, układanie ubrania, zbieranie pozostawionych śmieci itp.
• Poszanowanie pracy swojej i innych.
• Zgodna, partnerska zabawa.
• Pomaganie młodszym, słabszym kolegom.
• Poszanowanie środowiska przyrodniczego i wszystkiego co z tym związane.
• Integracja z dziećmi niepełnosprawnymi, pomaganie im.
• W miarę rozwoju, umiejętność zaspakajania swoich potrzeb fizjologicznych oraz samoobsługowych.
• Szacunek do swoich rodziców oraz najbliższych, a także do innych ludzi.

Dobrze byłoby pamiętać, że dzieci, które my dziś obdarzymy godnością i szacunkiem, kiedyś odpłacą nam w ten sam sposób.

LITERATURA:

1. Magdalena Korsak, Aniceta Łęga, Prawa dziecka w rzeczywistości przedszkolnej, Komitet Ochrony Praw Dziecka, Warszawa 2001.
2. Adam Łopatko, Dziecko Jego Prawa Człowieka, Polskie Wydawnictwo Prawnicze Sp. z o. o. Warszawa 2000.
   Centrum Doskonalenia Nauczycieli im. Wł. Spasowskiego Oddział w Jeleniej Górze,
3. Nauczanie początkowe i potrzeby dziecka, Jelenia Góra 1990.

Znalazła i opracowała: H. Skup